Domy przysłupowe, gdzie oglądać i które są najpiękniejsze?

Bajeczne fotografie kolorowych domów na Maderze, w Hiszpanii lub Turcji, robią ogromne wrażenie. Polskie regiony też mają swoje wyjątkowe budynki, które niczym nie ustępują. Jedne z nich, to domy przysłupowe, zwane też łużyckimi.

Stanowią przykłady ludowego budownictwa z pogranicza Polski, Niemiec i Czech. Stanowią połączenie dwóch typów architektonicznych: słowiańskiego budownictwa zrębowego i niemieckiej techniki szachulcowej. Ten typ architektury rozpowszechnił się jeszcze w średniowieczu na terenie Górnych Łużyc, skąd trafił do Czech i na Dolny Śląsk.

Domy przysłupowe charakteryzują się tym, że o ile część gospodarcza domu - ta słowiańska - najczęściej jest murowana, o tyle część mieszkalna, przeważnie zlokalizowana na tyłach i piętrze, jest zwykle drewniana. Drewniane partie domów przysłupowych wznoszono w niemieckiej konstrukcji ryglowej, tzn. ściany miały szkielet z belek, który wypełniano gliną zmieszaną ze słomą (tzw. szachulcem). Efekt końcowy jest bardzo urokliwy: na murowanym parterze wznosi się piętro ryglowe o ładnych, pobielonych ścianach, poprzecinanych drewnianymi belkami.

W Polsce największym skupiskiem domów przysłupowych jest Bogatynia na Dolnym Śląsku. Takich budynków jest tam ok. 200, z czego 85 jest wpisane do rejestru zabytków. Za najstarszy dom w tym stylu w Polsce zalicza się dom nr 134 we wsi Giebułtów w Górach Izerskich. Jest trzecim najstarszym tego typu budynkiem w Europie. Z domem związana jest historia dominikanina Johanna Tetzela, który kilkaset lat temu znany był ze sprzedawania odpustów za niepopełnione jeszcze grzechy. Stąd dom potocznie nazywany jest Tetzelhaus.

Na Dolnym Śląsku domy przysłupowe są także w Krainie Wygasłych Wulkanów. Można je zobaczyć m.in. w okolicy Złotoryi – w Proboszczowie (Chatka Zimorodka), a także w Twardocicach i Rząśniku.

Pierwsze domy przysłupowe zaczęto budować w średniowieczu w rejonie Saksonii i Brandenburgii. Były to przede wszystkim mieszkania rzemieślników, w późniejszym czasie powstały także w Czechach i w zachodniej części Dolnego Śląska.